Wie overal bereikbaar is, is overal te traceren. Nieuwe software maakt het voor uw wantrouwige baas gemakkelijk om u overal te volgen, en voor uw jaloerse partner nog gemakkelijker om u overal af te luisteren.Als u dit jaar voor kerst een smartphone cadeau krijgt van uw partner, dan kan dat twee dingen betekenen. Uw partner houdt zielsveel van u en wil u altijd en overal kunnen bereiken. Of uw partner vertrouwt u voor geen haar en wil zonder dat u het weet controleren waar u heen gaat, met wie u welke gesprekken voert en met wie u sms'jes uitwisselt.
Er zijn wel meer mensen die het niet kunnen laten hun geliefde te controleren. Jaloezie maakt deel uit van de condition humaine. Uit allerlei enquêtes blijkt dat bijna een derde van alle Vlamingen die een relatie hebben, in een onbewaakt moment wel eens in de sms'jes op de gsm van hun partner snuisteren, of er hun e-mails op nalezen. Dat is een beetje zielig, maar het is niets vergeleken bij wat enkele recente ontwikkelingen in de communicatietechnologie mogelijk maken.
Populair in NederlandSinds vorig jaar wemelt het op het internet van de online shops waar u naast professionele afluisterapparatuur (camera's, microfoons, zenders, tracking devices, noem maar op) ook spyphones kunt kopen. Dat zijn gsm-toestellen - meestal van het type smartphone, genre BlackBerry en iPhone - waarop merkwaardige software is geïnstalleerd. U kunt het toestel (de targetphone) via een code verbinden met uw eigen, gewone gsm en ongemerkt alle communicatie op de targetphone controleren.
In de Verenigde Staten zijn de toestellen al langer populair, sinds kort krijgen ook de Nederlanders er niet genoeg van. De software zelf kost minstens 300 euro, een smartphone met de software erop al gauw 700 of 800 euro. Volgens de Nederlandse krant De Pers worden er 'duizenden per jaar' van verkocht.
In België loopt het zoals gewoonlijk niet zo'n vaart, maar we mogen ons sinds begin dit jaar wel verheugen in een eigen fabrikant van spyphone-software: Mobile Manager, te koop in streng geselecteerde winkels. In die van Guy Van Tornhout in Gent, onder meer. 'Ik sloeg steil achterover toen ik een demonstratie van dat systeem kreeg', zegt Van Tornhout.
Gesprekken afluisterenHet is inderdaad een pareltje. Om te beginnen kun je via het gps-signaal te allen tijde bepalen waar de targetphone met Mobile Managersoftware zich bevindt, tot op drie meter nauwkeurig. Je kunt alle sms'jes lezen die er aankomen en vertrekken. Je kunt ook naar het toestel bellen, waarna de microfoon ervan ongemerkt wordt geactiveerd. Zolang je verbinding hebt, kun je alle gesprekken afluisteren in de ruimte waar de targetphone ligt. En dat is nog maar het begin.
Als de gebruiker iemand belt of gebeld wordt, word je daarvan op de hoogte gebracht. Je kunt dan inbellen om mee te luisteren, net als in een conference call. Alleen weten de anderen niet dat ze in een conference call zitten, zolang je zelf geen geluid maakt.
'Dat is het enige moment waarop je het risico loopt ontdekt te worden', zegt Van Tornhout. 'Als er te veel omgevingsgeluid is in de ruimte waarin de afluisteraar zich bevindt, of als hij kucht, dan kunnen de anderen dat horen. Maar voor het overige is er geen enkele manier om te achterhalen dat je bespioneerd wordt. De software is onmogelijk te traceren op de targetphone. Onwaarschijnlijk sterk, allemaal.'
Het is ook onwaarschijnlijk onwettig, allemaal. Al is de Belgische wetgeving terzake zoals gewoonlijk niet erg logisch. Je mag dit speelgoed verkopen, je mag het ook kopen, maar je mag het alleen gebruiken als je de persoon die je wilt afluisteren daarvan op de hoogte brengt. 'Er staan zware straffen op dit soort misdrijven', zegt Jos Dumortier, specialist recht en informatica aan de KU Leuven. Boetes tot 50.000 euro, celstraffen van zes maanden tot een jaar.
Guy Van Tornhout weet dat maar al te goed. 'Ik verkoop het omdat er vraag naar is maar ik pak er niet mee uit in de winkel. Wie zo'n Mobile Manager komt kopen, heeft er op het internet naar gezocht en is via de site van het bedrijf bij mij terechtgekomen. . Op die site staat trouwens duidelijk vermeld dat afluisteren zonder medeweten strafbaar is.'
Mannen én vrouwenWie koopt zo'n toestel in godsnaam? 'Mijn klanten zijn haast zonder uitzondering particulieren die vermoeden dat hun partner hen bedriegt', zegt Van Tornhout. 'Het gaat even vaak over mannen als over vrouwen. Maar ik verkoop er hooguit enkele tientallen per jaar.'
Hoeveel spyphones er in totaal verkocht worden in ons land, valt onmogelijk te achterhalen. Zelfs over het aantal verkochte Mobile Managers kan zaakvoerder Maarten Van der Velden niets lossen. 'Ik kan alleen zeggen dat België een heel kleine markt is voor ons, we doen vooral zaken in Latijns-Amerika, en dan vooral met tracking software. Zo hebben we een pakket met een noodfunctie voor gsm's: als je drie seconden lang op om het even welke knop drukt, gaat er een noodsignaal af bij tot tien voorgeprogrammeerde nummers, die dan via gps kunnen zien waar de gsm zich bevindt. Erg populair in landen als Venezuela, waar elke dag wel iemand wordt ontvoerd.'
Dat is mooi, maar heeft Van der Velden geen ethische problemen met het afluisterpakket dat hij aanbiedt? 'Ik kan niet voorkomen dat mensen het gebruiken om hun partner af te luisteren, maar daarvoor is het niet bedoeld.' Waarvoor dan wel? 'Kijk, als één ongeruste ouder via Mobile Manager het leven van zijn kind kan redden, dan ben ik allang tevreden, ook al is die ouder dan strafbaar. Ik ken persoonlijk het voorval van een zestienjarig meisje dat een relatie had met een man van 33 die haar aan de drugs hielp. De vader heeft haar met ons pakket afgeluisterd en gevolgd omdat hij vermoedde dat er iets fout liep. Hij heeft tijdig kunnen ingrijpen. Kun je hem dat kwalijk nemen?'
'Misschien niet, maar het blijft onwettig', zegt Dumortier. 'Ook een kind heeft recht op privacy. En er zijn andere manieren om ze te helpen als het fout loopt.'
Ook voor werkgevers Strafbaar maar voortaan ook onuitroeibaar, die privé-afluisterpraktijken. Net als het afluisteren of 'tracken' van werknemers door werkgevers. Ook dat gebeurt steeds vaker.
De markt voor professionele tracking software barst stilaan uit zijn voegen: de sector is vorig jaar met bijna 20 procent gegroeid en is wereldwijd goed voor een omzet van meer dan 13 miljard dollar. Het gaat om opname- en afluisterapparatuur, cameramonitoring en gps-tracking devices in auto's, de specialiteit van Guy Van Tornhout. 'Sommige transport- en koerierbedrijven laten die systemen plaatsen met medeweten van de werknemers, omdat ze de organisatie van het werk vereenvoudigen', zegt hij. 'Tegenwoordig zit ook in elke huur- en vervangwagen zo'n tracking device, om bij diefstal de wagen te kunnen terugvinden. Een auto huren om er een overval mee te plegen is dus geen goed idee: je hele traject valt te traceren.' (lacht)
Wie een wagen huurt, wordt in de kleine lettertjes van het contract op de hoogte gebracht van het aanwezige volgsysteem. Maar nogal wat bedrijfsleiders blijken hun medewerkers te volgen zonder hun medeweten. 'Dat heb ik zelf ook een keer gedaan met een medewerkster die ik wantrouwde', zegt Van Tornhout. 'Ik heb de persoon in kwestie kunnen betrappen en heb haar op staande voet ontslagen. Maar het is me wel op een boete van 18.000 euro komen te staan.'
Positief experiment
Dat het niet altijd zo negatief hoeft te zijn, bewees ene Vassilis Javed Khan vorige week met een onderzoek aan de Technische Universiteit Eindhoven. Hij liet groepen proefpersonen experimenteren met door hem zelf vervaardigde volgsystemen voor hun kinderen (met bluetooth-ontvanger) en voor hun partner (via draadloos internet). Alles gebeurde vanzelfsprekend met medeweten van alle betrokkenen.
'Geen van de proefpersonen had negatieve ervaringen met het experiment', zegt Khan. 'De banden tussen de ouders en kinderen werden er juist nauwer door, en tussen partners bleek het allerlei praktische voordelen te hebben. Als je weet dat je vrouw niet aan haar bureau zit, dan weet je ook dat je haar moet bellen in plaats van te mailen als je iets dringends te melden hebt. Uiteindelijk voelde niemand in het onderzoek zich in zijn privacy aangetast. Het is met dit soort technologie zoals met alles: je kunt een mes gebruiken om er brood mee te smeren, of om er iemand mee neer te steken.'
